Weinig filosofen zijn zo diep verafschuwd en zozeer bewonderd als Benedictus de Spinoza (1632 - 1677). De hele achttiende eeuw door luidt de kritiek dat zijn 'wetenschappelijke' filosofie de godsdienst en daardoor de maatschappij vernietigt. Thorbecke wordt nog door zijn vader gewaarschuwd vooral niet van zijn belangstelling voor Spinoza blijk te geven, omdat die zijn academische carriere wel eens in gevaar zou kunnen brengen. Wanner na het midden van de negentiende eeuw een objectievere bestudering van Spinoza's werk op gang komt, ontstaan er elkaar heftig bestrijdende scholen. Ook ontstaat er een debat over de interpretatie van de Ethica dat tot op heden voortwoedt. De Ethica is een opmerkelijk boek. Hoewel het is opgebouwd als een leerboek voor wiskunde, schreef Spinoza het vooral om zijn pbliek dit levensdoel voor ogen te stellen: de mens moet zichzelf zijn, zich niet passeif door zijn emoties laten meesleuren, maar zijn vermogens actief versterken en tot inzicht komen in zichzelf en in de noodzakelijke samenhang van de wereld. Alleen dan kan een mens gelukkig worden. Want 'vrij' is alleen diegene die rationeel zijn eigenbelang nastreeft en overeenkomstig de wetten van zijn natuur handelt.