Simplicius Simplicissimus, de aanvankelijk naïeve held, ervaart door oorlog, leed en liefde en zonde dat het menselijk streven ijdel is wanneer het niet op God en het hiernamaals is gericht. Op een onnavolgbare wijze schildert Grimmelshausen een realistisch, en vaak hoogst vermakelijk beeld van de chaotische wereld van het Duitsland van vlak na de Dertigjarige Oorlog. Hoewel Simplicissimus vaak, en niet ten onrechte, tot de schelmenromans wordt gerekend, is het tevens een ontwikkelingsroman met als centraal thema: het menselijk leven als pelgrimage tussen goed en kwaad.